Y Maer

Swyddogaethau a chyfrifoldebau Maer Bro Morgannwg, ei elusennau dethol a gwybodaeth am ddeiliad y swydd

Rhaid i’r Maer fod yn aelod etholedig o’r Cyngor.

Caiff ei ethol i’w rôl yng Nghyfarfod Blynyddol y Cyngor ym mis Mai a bydd yn cyflawni’r rôl tan fis Mai’r flwyddyn ganlynol.

Mae’r Maer a’r Faeres yn gwisgo eu cadwyni swydd wrth fynd i ddigwyddiadau ar ran y Cyngor.

2025/26

Y Cynghorydd Naomi Marshallsea

• themayor@valeofglamorgan.gov.uk

• 01446 709853

 

Treuliais fy mhlentyndod yn Canton, Caerdydd. Roeddwn i bob amser wrth fy modd yn gweithio gyda phlant, ac o 11 oed roeddwn i'n gwirfoddoli yng Nghanolfan Deulu Barnardo yn Nhrelai, Caerdydd, yn ystod gwyliau'r ysgol. Dysgais Saesneg yn Tsieina am flwyddyn ar ôl y Brifysgol, a roddodd yr angerdd i mi ymgymryd â gyrfa addysgu yn ogystal â dealltwriaeth o effeithiau cymdeithas annemocrataidd, a ysbrydolodd fy niddordeb mewn gwleidyddiaeth hefyd.

 

Hyfforddais i fod yn Athro Ysgol Gynradd, a gadewais Gymru am fy swydd addysgu gyntaf yn Llundain. Addysgais ar draws y blynyddoedd cynradd am dros 15 mlynedd, gan gynnwys peth amser yn addysgu ar ganolfan wyddoniaeth yn Ynysoedd y Philipinau, a fy mlynyddoedd olaf fel rhan o'r tîm arweinyddiaeth mewn ysgol gynradd fawr yn Brixton, De Llundain. Fel athro, sicrheais fod pob plentyn yn cael ei wrando, ei barchu a'i gefnogi. Addasais yn ôl y plentyn, yn ogystal â'u teuluoedd, ac rwy'n credu y bydd y sgiliau hynny'n ddefnyddiol yn rôl y Maer.

 

Cyfarfûm â'm gŵr yn Llundain, a oedd, drwy gyd-ddigwyddiad, o'r Barri. Ar ôl cael ein mab cyntaf, perswadiais ef i symud yn ôl i Dde Cymru, gyda'n dau bâr o rieni bellach wedi'u lleoli ym Mro Morganwg. Ers symud adref, rydw i wedi gweithio i Gyngor Caerdydd i ddatblygu llwybrau diogel i'r ysgol ac wedi gwirfoddoli gyda grwpiau ffoaduriaid a lloches, gan ddarparu cymuned i'r rhai sydd wedi'u dadleoli gan ryfel a therfysgaeth.

 

Pan fydd pobl yn gofyn i mi o ble rydw i'n dod, rydw i'n falch o ddweud "Dw i o Barri". Rydw i wedi byw mewn mannau eraill ond Bro Morganwg yw fy nghartref corfforol ac ysbrydol. Mae fy nau o blant yn mynychu'r ysgol gynradd cyfrwng Cymraeg leol ac rydyn ni wrth ein bodd lle rydyn ni'n byw. Fel y fam gyntaf i blant ifanc a benodwyd yn Faer Bro Morganwg, byddaf yn sefyll dros bob menyw yn ystod fy nhymor.

 

Mae yna cymaint i’w garu ym Mro Morgannwg - i un o Goedwigoedd Bach cyntaf Cymru ym Mhencoedtre, theatr leiaf y DU yn y Barri, sinema wrth ymyl y pier ym Mhenarth, teithiau cerdded diddiwedd ar Arfordir Treftadaeth Morgannwg yn ogystal â’n pobl sy’n awyddus i wneud pethau ac sy’n awyddus i wneud pethau.

 

Yn fy amser fel Cynghorydd ward Illtud, rydw i wedi gweithio gyda fy nghymuned leol i adfywio parc sydd wedi’i esgeuluso. Mae sefydlu ‘Cyfeillion Chickenwood’ a gweld yr egni y mae pobl yn dod at ei gilydd ag ef i greu rhywbeth y gallem ni i gyd fod yn falch ohono wedi bod yn anhygoel ac wedi dangos yn wirioneddol sut y gall cymunedau lleol wneud newid cadarnhaol.

 

Rwyf am dreulio'r flwyddyn yn dathlu'r bobl a'r lleoedd gwych sydd gennym yn y Fro - rwyf mor angerddol am helpu i'w wneud y lle gorau i bawb fyw, gweithio a chwarae.

 

Sefais i gael fy ethol fel Cynghorydd i gynrychioli pob preswylydd lle rwy'n byw, gan wybod y dylai pob unigolyn gael llais cyfartal. Rwy'n gobeithio hyrwyddo pawb ar draws y Fro ar gyfer y flwyddyn ddinesig hon.

 

Materion sy'n agos at fy nghalon:

 

• Cefnogi cymunedau sydd wedi'u hymylu a hyrwyddo cydraddoldeb ac amrywiaeth.
• Parhau i fuddsoddi a chefnogi addysg, ysgolion a theuluoedd.
• Gwella a chynnal ein mannau gwyrdd hardd a chynyddu bioamrywiaeth.
• Mynd i'r afael â'n hargyfwng tai a gofal cymdeithasol, a bod yn eiriolwr dros y rhai mewn angen.

 

Rhyddid Anrhydeddus

Arfbais y Fro

Swyddogaethau a Chyfrifoldebau

• A oes gwahaniaeth rhwng Maer ac Arglwydd Faer?
  Mae gan ddinasoedd Arglwydd Faer; mae gan gynghorau fel Bro Morgannwg Faer.
• Beth yw’r gwahaniaeth rhwng Maeres a Chymdaith?

  Mae’r Maer a’r Dirprwy Faer yn penodi eu cymdeithion eu hunain. Maent yn dewis naill ai eu gŵr neu eu gwraig, partner, mab, merch neu ffrind. Os yw’r cymdeithion yn wragedd, cyfeirir atynt fel y Faeres neu’r Dirprwy Faeres.

   

  Os dewisir gŵr, brawd neu chwaer, gelwir nhw yn Gydweddog neu’n Ddirprwy Gydweddog.

• Oes hawl gan y Maer gadw ei gar?  

  Nac oes. Un car a ddefnyddir gan y Maer a’r Dirprwy Faer. Nid yw'r Maer yn gyrru'r car ei hun, ond gyrrwr. Mae gan Arweinydd y Cyngor a’r Prif Weithredwr hawl i ddefnyddio’r car dinesig yn ogystal. 

• Pa mor brysur yw’r Maer?

  Mae llwyth gwaith y Maer amrywio o un flwyddyn i’r llall, yn dibynnu ar yr hyn sy’n digwydd ym Mro Morgannwg yn ystod tymor y Maer. Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae Meiri wedi ymgymryd â dros 550 o ymrwymiadau yn gyson bob blwyddyn. Mae ‘ymrwymiadau’ yn cynnwys mynychu cyfarfodydd, cadeirio cyfarfodydd y Cyngor llawn, cyfarfodydd pwyllgor elusennol, digwyddiadau elusennol, agor arddangosfeydd ac ati. 

• Sut caiff Maer ei ddewis? 

  Mae’r Maer wastad yn aelod o’r cyngor, a fer arfer, bydd wedi cyflawni cyfnod hir o wasanaeth. Gwahoddir ef neu hi i sefyll gan gyd-weithwyr o’u plaid wleidyddol eu hun. Fel arfer, bydd wedi bod yn Ddirprwy Faer y flwyddyn flaenorol.

   

  Cynhelir pleidlais i ethol Maer newydd yng Nghyfarfod Blynyddol Cyffredinol y Cyngor, a gynhelir yn draddodiadol ym mis Mai. 

   

  Pan geir mwyafrif clir yn y Cyngor, gall yr ymgeisydd ddisgwyl cael ei ethol yn ddiwrthwynebiad. Fodd bynnag, os yw’r Cyngor yn un grog, gall fod mwy nag un ymgeisydd yr un ar gyfer swydd y Maer a’r Dirprwy Faer, a gall canlyniad yr etholiad fod yn agos iawn.

• A all Maer fod yn ddeiliad y swydd fwy nag unwaith?
  Gall, ond fel arfer, ni all arddel y teitl ‘Maer’ am fwy nag un flwyddyn yn y swydd.  

• Ai'r Maer sy'n rhedeg y Cyngor?

  Swyddogaeth anwleidyddol ac anweithredol sydd gan Faer Cyngor Bro Morgannwg. Arweinydd y Cyngor a’r Cabinet sy’n ben ar Gyngor Bro Morgannwg, ac mae pwyllgorau craffu’n monitro penderfyniadau’r Cabinet yn drylwyr.

   

  Mae’r Maer yn cadeirio cyfarfodydd y Cyngor ac yn sicrhau pob pob eitem ar yr agenda’n cael ei drafod mewn modd cydradd.

   

  Nid yw’r Maer yn siarad am faterion penodol yn ystod cyfarfodydd llawn y cyngor fel rheol, gan fod angen iddo fod yn ddiduedd. Ganddo ef neu hi mae’r bleidlais fwrw, fodd bynnag, petai angen ei defnyddio. 

• Ydy'r Maer yn ennill llawer o arian?

  Mae pob cynghorydd yn derbyn lwfans sylfaenol, ond mae’r Maer yn derbyn lwfans ychwanegol arbennig a bennir gan y Cyngor i alluogi i’r Maer/Dirprwy Faer gyflawni ei ddyletswyddau ychwanegol. 

• Pa bryd mae'r Maer yn gwisgo cadwyn y swydd?

  Mae’r Maer bob amser yn gwisgo cadwyn y swydd pan fydd ar fusnes swyddogol, oni bai y gofynnir yn benodol iddo beidio â gwneud.

   

  Mae’r Dirprwy Faer yn gwisgo ei chadwyn pan fydd hi’n cynrychioli’r Maer.